Bukowie z przysiółkiem Chrząstów

Powierzchnia sołectwa:
- 1743 ha (17,3% ogółu)

Statut sołectwa:
Uchwała Nr XXI.148.2016 z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie uchwalenia Statutu Sołectwa Bukowie

Historia sołectwa:
Najstarsza wiadomość o wsi pochodzi z bulli protekcyjnej Papieża Innocentego IV z 9.VIII.1245 r.1/ Wymieniona wśród posiadłości biskupstwa wrocławskiego wieś Buddici identyfikowana jest ze wsią Bukowie w okręgu bierutowskim. Wieś graniczyła z wsią Pągów. Wiadomość ta ze względu na identyfikację nie jest całkiem pewna.
W roku 1266 książe Henryk III śląski lokuje na prawie niemieckim miasto Bierutów. Zasadźcą został były wójt miasta Rychbach (Dzierżoniów) imieniem Wilhelm. Do miasta celem zapewnienia jego rozwoju przydane zostały liczne wsie w okolicy w tym i Bukowie.
Istniejąca więc uprzednio wieś poddana została administracyjnym władzom nowego miasta. Data powstania osady Bukowie nie jest nam znana.
Następna wiadomość o wsi pochodzi z roku 1300 Księga wyposażenia biskupstwa wrocławskiego wymienia powinności wsi na rzecz biskupa.
Dwudziestołanowa wieś należała do Piotra, prepozyta kościoła i klasztoru św Krzyża we Wrocławiu. Prepozyt Piotr znany był w źródłach w roku 1290 i wiadomość o wsi pochodzić mogła najwcześniej z tego roku. Wymienione 20 łanów, było łanami czynszowymi i prawdopodobnie wieś liczyła 20 chłopów oddających roczne dziesięciny na rzecz kościoła.
W roku 1349 szerzyła się w okolicy dżuma ilość ofiar nie jest znana. W roku 1357 wymieniony był we wsi sołtys Thommo, posiadacz sołectwa.
Dokument z 9.IX.1369 roku wymienia folwark w Bukowiu. W tym czasie w spisie szlachty figuruje Henryk z Bukowia.
22.II.1379 r. nadał mieszczanin namysłowski 5 grzywien czynszu na swym majątku w Bukowiu na rzecz miasta. Misjonarze kościoła św Krzyża we Wrocławiu posiadali 2 grzywny czynszu na wsi jak podaje J. Heyne.
W roku 1392 wymieniona była wieś Bukowie. W tym roku9/ jako właściciele folwarku w Bukowiu znani byli bracia Mikołaj i Fryderyk Grzebkowicowie, synowie Henryka, który ze swą świekrą Krzyśką ugodzili się z tytułu należnych im ziem po wdowie i mieli otrzymać zamiast 200 grzywien 120 grzywien.
W roku 1406 Jan z Sokołowic (oleśn.) sprzedał 10 grzywien czynszu na wsi Bukowie i Piękna Ligota (trzebn.). W roku 1412 wieś nawiedziła dżuma.
W roku 1419 właściciel Bukowia, a uprzednio też Krasowic
i Brzyków (trzebn.) nabył za 410 grzywien w pieniądzu i zbożu prawa książęce (jus ducale) nad wsią.Imię nabywcy nie jest znane.
7 stycznia 1419 książe oleśnicki otrzymał 10 grzywien
z tytułu prawa wyższego sądownictwa nad wsią Bukowie oraz wsiami Krasowice i Przeczów.
W roku 1427 Tomczyk z Tommensfeldu sprzedał 22 grzywny rocznego czynszu za 190 grzywien Agnieszce Borsnic i jej czterem synom: Kunzowi, Jerzemu, Zygmuntowi i Niklowi na swym majątku
w Bukowiu.
W czasie wojen z Husytami jeden z ich dowódców Koszalowski spalił w okolicy szereg wsi w tym i zapewne Bukowie.
W roku 1430 biskup wrocławski Konrad nadał wieś Bukowie Henrykowi i Kuniszowi Aulock.
Wymieniony Tomczyk z Tonnensfeldu zmarł w 1442 r.
W roku 1445 silna susza zniszczyła zbiory, nastąpiła drożyzna
i silna klęska głodu.
W roku 1452 notowano w okolicy i we wsi dżumę. Ponownie wystąpiła ona w roku 1483, gdy zmarło bardzo wielu mieszkańców.
Około roku 1500 istniejący we wsi kościół katolicki został przedłużony w kierunku wschodnim o dwa przęsła. Podwyższono również mury świątyni.
W latach 1559 misjonarze kościoła św Krzyża we Wrocławiu otrzymywali dalej 2 grzywny czynszu ze wsi.
W skutek burz i długotrwałych deszczów uległy zniszczeniu zbiory w roku 1570, w następstwie czego w latach 1571 i 1572 panował straszny głód i prawie połowa mieszkańców wsi zmarła z nędzy.
W roku 1584 wprowadzony został kalendarz gregoriański.
W roku 1592 protestanci zajęli kościół katolicki dla swych praktyk religijnych. W myśl zasady cuius regie eius religie,za księciem musiała zmienić religię ludność wiejska, choć tutaj nastąpiło to bardzo późno (na innych terenach już od roku 1525 - 1535). Kościół obsługiwał protestancki pastor z zamkowego kościoła w Bierutowie.
W roku 1606 widziano na niebie kometę z długim pióropuszem dymu.
W roku 1611 przebudowanie kościoła. Od strony zachodniej wzniesiono wieżę.
W czasie wojny 30 - letniej (1618 - 48) czternaście chorągwi polskich wykonało zagon w okolicach Namysłowa
plądrując okoliczne wsie m.in. w Wabienicach, Bukowiu, Pągowie
i Stroni.
W roku 1625 wieś należała do dóbr księstwa bierutowskiego.
W roku 1633 notowano we wsi dżumę.
W końcu 1654 roku rządowa komisja cesarska dokonała zwrotu kościoła na rzecz katolików.
W roku 1708 realizując postanowienia konwencji altransztadzkiej
z roku 1707 władze cesarskie zwróciły kościół protestantom.
W roku 1728 wskutek czerwcowych deszczów zniszczone zostały zbiory owoców, pola podmokły, a zboża zgniły.
W roku 1741 Prusy wcieliły siłą Śląsk do siebie. Rozpoczęła się germanizacja ludności polskiej zamieszkującej tę część Śląska.
W roku 1806 wojska napoleońskie kwaterowały w Bierutowie
i okolicznych wsiach, również i w Bukowiu.
W roku 1810 wskutek sekularyzacji zakonów w Prusach zakonna własność na terenie Śląska i w okolicach Namysłowa przeszła po roku roku 1811 w prywatne ręce.
W roku 1813 wojska napoleońskie opuściły Ziemię Namyslowską.
W roku 1830 notowano w okolicy epidemię cholery. W roku 1837 we wsi znajdowały się trzy folwarki (jednym z nich była Mała Kolonia założona w 1770 r.), kościół protestancki, wolne sołectwo, mieszkało 36 chłopów, 28 ogrodników, pracował młyn - wiatrak, 1 kowal, wieś liczyła 707 mieszkańców i należała do domeny książęcej.
W roku 1844 wieś należała do księcia brunszwicko - oleśnickiego i była lennem królewskim. We wsi znajdowały się dwa folwarki, 80 domów mieszkalnych, 705 mieszkańców (8 katol.), kościół protestancki
z wyposażeniem i szkołą, młyn olejowy, wytwórnia pasz, mieszkało 3 drobnych kupców, hodowano 1400 owiec. We wsi znajdowało się wolne sołectwo. Do wsi należała tzw Nowa Kolonia licząca 12 domów z 113 mieszkańcami.
W roku 1866 kościół kryty gontem posiadał wieżę krytą blachą
z trzema dzwonami. Wieś liczyła wówczas 755 mieszk.
W roku 1885 razem z majątkiem wieś liczyła 49 domów mieszkalnych, 598 mieszkańców (91katolików).
W roku 1910 we wsi mieszkało 610 osób.
W roku 1936 remont kapitalny kościoła. Dworek z pocz. XIX w.
w dobrym stanie. Młyn - koźlak z XIX w. w złym stanie.
20.I.1945 r. wyzwolenie wsi przez Armię Czerwoną.

Opracowano
na podstawie "Kroniki Gminy Wilków"
R. Majcher Wrocław, 1977r.

Bukowie - wieś położona przy drodze 1120, na wysokości 170 m n.p.m. Znajduje się na kresach woj. opolskiego. Dziś zamieszkuje ją 690 mieszkańców. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu księcia wrocławskiego z 9 sierpnia 1245 r. i wówczas wieś nazywano Buchwald – las bukowy. W czasach średniowiecza wokół wsi rosły lasy gęsto porośnięte bukami. 

W ciągu swego istnienia wieś należała do różnych właścicieli. Jej ostatnimi właścicielami do roku 1918 byli Hohenzollernowie. Do Bukowia przynależy przysiółek Chrząstów. Nawiedzały ją różne nieszczęścia: głód, wojny, zarazy, długotrwałe deszcze. Najstarszą budowlą we wsi jest kościół. Wybudowany został w stylu późnogotyckim i istniał już przed 1400 r. Kościół ten w zależności od wyznania władcy – właściciela (protestant czy katolik uznający władzę papieża) służył wiernym raz jednego, raz drugiego wyznania.

Pierwszym polskim katolickim księdzem w Bukowiu (parafia Wabienice) był ks. Franciszek Rozwód. Ksiądz ten oprócz posługi duszpasterskiej zajmował się rolnictwem, pszczelarstwem, działalnością społeczną. Był radnym gminy Wabienice, do której należało wówczas Bukowie. W 1983 r. wybudowano plebanię, a w 1984 r. erygowano rzymsko-katolicką parafię.  Jej pierwszym proboszczem był ks. Ryszard Mroziuk. To tu ówczas prężnie działała „Solidarność Rolników Indywidualnych”. Starsi mieszkańcy z nostalgią wspominają tego duchownego. On także przez wiele lat utrzymywał z nimi kontakt. Kolejnym proboszczem był ks. Florian Rumiński – także zaangażowany w życie parafian. Czynił to z dużą pasją. Aktualnie proboszczem jest ks. Andrzej Stefanów. Proboszcz ten dba o wystrój świątyni. Dzięki dobrej współpracy, zaangażowanej postawie i porozumieniu z władzami samorządowymi gminy dokonuje remontów domów bożych.

Szkoła w Bukowiu istniała już w 1663 r.  Polska szkoła istnieje tu od 1946 r., a jej organizatorem i pierwszym kierownikiem był Jerzy Gawroński. W 1965 r. wybudowano nową szkołę, a w 2001 r. rozbudowano ją i dobudowano salę gimnastyczną.  Pomieszczenia sali gimnastycznej służą też do organizowania imprez ogólnowiejskich. Dyrektorami szkoły oprócz Jerzego Gawrońskiego byli: Tadeusz Lipiński, Jerzy Połomski, Leon Ptak, Maria Noworycka, Tadeusz Młynarski, Waldemar Kuligowski i aktualnie Katarzyna Wypart. Najdłużej funkcję tę piastował Tadeusz Młynarski. Wszyscy starali się należycie wypełniać swe obowiązki dydaktyczne i wychowawczo-opiekuńcze. Pozostają w miłej pamięci uczniów – absolwentów tej placówki.

W 1945 r. powstała gromada (tak mówiono wówczas o wsi) Bukowice, by po 1948 roku nazwać ją Bukowiem. Gromada Bukowie wchodziła w skład gminy Wabienice do 1955 r. W 1955 r. odbyło się referendum dot. przynależności kilkunastu wsi – w tym Bukowia; czy mieszkańcy chcą mieszkać w woj. opolskim czy wrocławskim? Według niepotwierdzonych danych – wyników referendum o przynależności Bukowia do woj. opolskiego, które wówczas utworzono, zadecydował jeden głos.

W 1945 r. do Bukowia (Bukowic) przyjechało pierwszych 30 rodzin z Dawidowa (nieopodal Lwowa) i innych miejscowości Małopolski Wschodniej. Wielu mieszkało wspólnie z niewysiedlonymi jeszcze Niemcami. Starsi mieszkańcy z rozrzewnieniem wspominali „raj utracony” - ich miejsce urodzenia. Jeszcze w latach 80.  ub. wieku, kiedy zapytałem mieszkankę Bukowia - „jakiemu celowi ma służyć jej stary wóz na drewnianych kołach i żelaznych obręczach? Czyżby chciała wrócić nim do Dawidowa”? Odparła - „Gdyby można było, to na kolanach.”

To Oni – pionierzy – pierwsi polscy mieszkańcy Bukowia zapoczątkowali to, co mieszkańcy dziś doskonalą! Otoczmy Ich wdzięczną pamięcią!

Pierwszym sołtysem wsi był Władysław Małek. Przez pewien czas Bukowie posiadało dwóch sołtysów (Bukowie I i Bukowie II). Funkcje te sprawowali m.in. Izydor Fąfara, Walenty Batóg, Stanisław Huk, Piotr Pierzyna, Zdzisław Staniec, Janina Staniec, Beata Marczenko, Barbara Kuświk – nadal.

W latach 1955 – 1972 istniała gromada (kilka wsi) Bukowie. W jej skład wchodziły sołectwa: Bukowie, Młokicie, Pilegrzymowice, Pszeniczna i Wojciechów. Przewodniczącymi Gromadzkiej Rady Narodowej w Bukowiu byli: Bronisław Pietrzak, Longin Załoga, Bogdan Mielnik, Tadeusz Maciaszkiewicz.

Od 1973 r. Bukowie należy do gminy Wilków.

W latach 1946-1963 w Bukowiu mieszkał i prowadził gospodarstwo rolne ppłk dr Jerzy Szmurło, założyciel Gimnazjum Rolniczego w Bierutowie, przekształconego w Państwowe Technikum Rolnicze. Był pierwszym dyrektorem tych placówek. Dr Szmurło był aresztowany i prześladowany za krytykę wywozu bierutowskiej cukrowni przez wojska sowieckie. Ruiny cukrowni sterczą do dziś!

W latach 1947 – 1993 istniało w Bukowiu Państwowe Gospodarstwo Rolne. Dziś – po zmianach – to Przedsiębiorstwo Rolno – Usługowo – Handlowe „Bukorol” sp. z o.o.  Zakładom tym szefowali: Andrzej Świetlik, Zdzisław Dowolski, Andrzej Dowolski i Jerzy Mamzer – nadal.

Od 1945 r.  istnieje we wsi Ochotnicza Straż Pożarna. Jednostka posiada nową remizę i w miarę dobry sprzęt. W budynku remizy znajduje się także świetlica. Długoletnim komendantem OSP w Bukowiu był druh Stanisław Huk.

W latach 1975 – 2000 działał tu 12.osobowy zespół „Bukowianki”. Zespół występował w strojach ludowych wykonując pieśni o różnorakim repertuarze: pieśni ludowe, kościelne i patriotyczne. W skład zespołu wchodziły: Janina Jaremko, Helena Śliwka, Stefania Huk, Franiciszka Mastalerz, Alicja Urbaniak, Zofia Struzik, Anna Szyszak, Maria Samborska, Waleria Pawłowska, Maria Wrzesińska, Władysława Suchart i Krystyna Grabska.

Biblioteka mieści się w szkole. Mogą z niej też korzystać czytelnicy dorośli.

W latach 1957 -2004  funkcjonował w Bukowiu Urząd Pocztowo-Telekominikacyjny. Placówce szefowali: Ludwik Koncewicz, Krystian Cygan, Jan Szołdra, Barbara Kwaśna, Franciszka Bartosiewicz, Iwona Markowicz i Anna Piórkowska. Przez 28 lat doręczycielem – listonoszem była Helena Jabłońska.

Wieś posiada dobre gleby, na których gospodarują rolnicy osiągający dobre i bardzo dobre plony. Maja także podobne problemy, jak rolnicy w innych wsiach.

Dziś w Bukowiu panuje matriarchat - rządy kobiet. Sołtysem jest Barbara Kuświk. Funkcje radnych sprawują: Magdalena Łambucka i Irena Marszałek, która przez część poprzedniej kadencji sprawowała funkcję przewodniczącej Rady Gminy.

Po rezygnacji z tej funkcji przez Irenę Marszałek funkcję tę pełnił do końca kadencji Wiesław Kowalczyk. Dodać należy, że Irena Marszałek jest jedyną kobietą w gminie, która pełniła tę funkcję. W latach 1994 – 1998 funkcję przewodniczącego Rady Gminy pełnił mieszkaniec Bukowia Ryszard Urbanik.

Wypada za Danutą Rinn zapytać „... gdzie ci mężczyźni” (z Bukowia)?

Zbigniew Maliński